Przełożony Starszeństwa Żydów w Getcie Łódzkim

  • Der Aelteste der Juden in Litzmannstadt-Getto
  • Head of the Jewish Council in the Łódź Ghetto
Identifier
278
Language of Description
English
Dates
1939 - 1944
Level of Description
Collection
Languages
  • Hebrew
  • Yiddish
  • German
  • Polish
Scripts
  • Hebrew
  • Latin
Source
EHRI

Extent and Medium

2478 files

Scope and Content

The collection documents all aspects of the fate of the Jews in the Łódź ghetto, because the administration of the Judenrat (Jewish Council) was very highly developed (it employed over 10,000 people) and generated vast quantities of documents, which, fortunately, have survived. The inventory to the Rumkowski Archive comprises an extensive preface that offers good insight into the ghetto offices, and a body of archives categorized by department and section. These materials will be described in greater detail in Part II of this Guide. Among them is a large collection of original contact sheets of photographs taken by Mordko Mendl Grossman and Henryk Ross, photographers officially employed by the Judenrat. Aside from the strictly official documentation, there is also a set of Biuletyny Kroniki Codziennej (Daily Chronicle Bulletins, 1941-1944), commissioned by the Judenrat, as well as literary reportage articles, a full set of circulars and public announcements, the texts of Chaim Rumkowski’s speeches, the residence registration ledgers for ghetto residents, lists of the Jews from Western Europe resettled to Litzmannstadt, around 1,500 labour record books, various graphic materials produced by the Department of Statistics, transport lists of Jews sent to the death camp in Chełmno nad Nerem, and many other things.

Archivist Note

Entry selected by Michał Czajka from the book by Alina Skibińska, "Guide to the Sources on the Holocaust in Occupied Poland"

Rules and Conventions

EHRI Guidelines for Description v.1.0

Przełożony Starszeństwa Żydów w Getcie Łódzkim

  • Der Aelteste der Juden in Litzmannstadt-Getto
Identifier
278
Language of Description
Polish
Dates
1939 - 1944
Level of Description
Collection
Languages
  • German
  • Hebrew
  • Polish
  • Russian
  • Yiddish
Scripts
  • Cyrillic
  • Hebrew
  • Latin
Source
EHRI

Extent and Medium

2478 files

Biographical History

Okupacyjne władze niemieckie w Łodzi powołały w październiku 1939 r. Przełożonego Starszeństwa Żydów w osobie Mordechaja Chaima Rumkowskiego, który przejął funkcje zlikwidowanej gminy żydowskiej. Jako organ doradczy powołano Radę Starszych, którą wkrótce rozwiązano. W lutym 1940 r. rozpoczęto przesiedlanie Żydów do dzielnicy przewidzianej, jako przyszły teren getta. Obejmowała ona część Bałut, Stare Miasto i przyległe ulice. Oddzielenie i zamknięcie getta nastąpiło 30.04.1940 r. W getcie zamknięto Żydów z Łodzi, Kraju Warty, Pragi, Wiednia, Berlina, Hamburga, Düsseldorfu, Frankfurtu nad Menem i Luksemburga. Bezpośrednią władzę nad gettem łódzkim sprawował zarząd niemiecki (Gettoverwaltung). Rumkowski był jednoosobową władzą wykonawczą poleceń administracji niemieckiej. Do tego celu dysponował rozległym aparatem administracyjnym. W getcie utworzono całą sieć zakładów produkujących na potrzeby gospodarki Rzeszy, a szczególnie dla Wehrmachtu. Pierwsze wywózki Żydów do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem trwały od stycznia do września 1942. W sierpniu 1944 r. rozpoczęto likwidację getta połączoną z deportacją jego mieszkańców do obozu Auschwitz.

Scope and Content

Rada Starszych: protokoły posiedzeń, nominacje członków; Centralny Sekretariat: korespondencja w sprawach organizacji getta i administracji, sprawy wysiedlania ludności żydowskiej, bezpieczeństwa wewnętrznego, aprowizacji i lecznictwa, realizacja zamówień produkcyjnych firm niemieckich i Wehrmachtu; Sekretariat Prezydialny: kwestionariusze personalne pracowników różnych wydziałów i raporty o ruchu chorych w szpitalach; Sekretariat Próśb i Zażaleń: podania o pracę, zasiłki pieniężne, mieszkania, przydziały żywności oraz interwencje w sprawach personalnych; Wydział Informacji: korespondencja z urzędami i osobami prywatnymi z terenu Generalnego Gubernatorstwa, Rzeszy i państw obcych w sprawach informacji o Żydach przebywających w getcie; Wydział Personalny: raporty o ruchu pracowników, sprawy zatrudnienia, weryfikacji i urlopów, akta personalne pracowników administracji getta; Bezpieczeństwo: rozkazy dzienne władz policyjnych getta i niemieckich, meldunki o wydarzeniach, przestępstwach i aresztowaniach, księgi aresztowań i protokoły zeznań korespondencja z władzami niemieckimi w sprawach bezpieczeństwa i porządku w getcie, spisy funkcjonariuszy policji gettowej, spisy Żydów wytypowanych do transportu, konfiskata majątków; Sądownictwo: meldunki o przestępstwach, informacje o sprawach karnych, wykazy aresztowanych i podejrzanych o nadużycia, spisy więźniów, raporty posterunków więziennych, spisy pracowników sądu; Centralny Urząd Kontroli: raporty i sprawozdania o warunkach życia w getcie, sytuacji mieszkaniowej i sanitarnej; Najwyższa Izba Kontroli: materiały z kontroli urzędów i agend administracji getta, w większości dotyczące podziału żywności i działalności kuchni gettowych; Komisja Majątku Niemieckiego i Polskiego: korespondencja w sprawie regulacji czynszu mieszkaniowego obywateli niemieckich; Wydział Statystyczny: wykazy graficzne, tablice i plansze obrazujące ruch ludności, stan opieki lekarskiej, działalność szpitali, aptek, szkół i poczty, zatrudnienie i produkcję w zakładach pracy; Wydziały Ewidencji: akta Urzędu Stanu Cywilnego oraz dotyczące spraw meldunkowych, spisy mieszkańców getta oraz domowe książki meldunkowe; Archiwum: zarządzenia, obwieszczenia i okólniki Przełożonego Starszeństwa Żydów, Biuletyn Kroniki Codziennej, Geto-Cajtung, artykuły, rozprawy i reportaże opracowane przez publicystów i pisarzy przebywających w getcie, księga przemówień M. Rumkowskiego, albumy fotograficzne przedstawiające sceny z życia getta; Wydział Gospodarczy: utrzymanie czystości i porządku, gospodarka terenami rolnymi, remonty i rozbiórka domów; Wydział Pogrzebowy: spisy personelu cmentarza; Urząd Mieszkaniowy: sprawy przydziału i zamiany mieszkań; Wydział dla Wsiedlonych: imienne wykazy Żydów wsiedlonych do getta z Europy zachodniej, raporty o transportach i korespondencja w sprawie zakwaterowania, skup kosztowności i dewiz; Komisja Wysiedleńcza: imienne wykazy osób wywiezionych z getta, podania o zwolnienie od wywozu; Komisja Międzyresortowa: listy osób przewidzianych do wysiedlenia, starania agend administracji o zwolnienie od wysiedleń; Aprowizacja: raporty i sprawozdania o sprzedaży artykułów żywnościowych, z działalności punktów żywienia, okólniki w sprawie rozdziału żywności, receptury posiłków; Wydział Zdrowia: raporty okresowe szpitali o ruchu chorych, pogotowia ratunkowego i aptek, meldunki o chorobach zakaźnych; Wydział Opieki Społecznej: wywiady o sytuacji materialnej mieszkańców getta, opieka nad sierotami i starcami, karty zasiłków; Komisja Opieki nad Dzieckiem; Wydział szkolny: spisy szkół i dzieci w wieku szkolnym, częściowo nauczycieli, programy nauczania, organizacja szkół, obsady stanowisk i wyposażenie; Komisja Kwalifikacyjna: zatrudnienie młodocianych i przygotowanie do zawodu; Wydział Pracy: raporty tygodniowe wydziałów i resortów o ruchu pracowników, dostarczanie robotników do prac przymusowych poza gettem, pośrednictwo pracy, urlopy; Centralne Biuro Resortów Pracy: sprawozdania resortów z realizacji zamówień, korespondencja w sprawie zaopatrzenia w surowce, karty rejestracyjne rzemieślników zatrudnionych w getcie; Resorty Pracy: raporty produkcyjne, sprawozdania resortów pracy, wykazy pracowników; Wydział Pocztowy: okólniki i zarządzenia o ruchu pocztowym w getcie, spisy abonentów, dzienne raporty ruchu przesyłek, zbiór nie wysłanych przez pocztę kart pocztowych; Wydział Transportu: spisy pracowników, zaświadczenia o zatrudnieniu, ewidencja taboru; Elektrownia: korzystanie z energii elektrycznej; Dom Kultury: organizacja imprez kulturalnych, plakaty i programy; Klub Sportowy Urzędników; Bank Skupu: wnioski w sprawie zakupu przedmiotów wartościowych, protokoły i spisy przejętych kosztowności; Centrala Zakupów: korespondencja w sprawie zakupu towarów i surowców; Buchalteria Centralna: rozliczenia finansowe poszczególnych resortów pracy; Kasa Główna: dokumentacja obrotu kasowego; Varia: spisy osób, skorowidze osobowe, kontrola obecności.

Archivist Note

Selected by Krzysztof Tyszka from the database szukajwarchiwach.pl

Rules and Conventions

EHRI Guidelines for Description v.1.0