Vandervelde, Émile

Émile Vandervelde (‘le Patron’) was decennialang één van de onbetwiste leiders van de Belgische sociaaldemocratie. Hij was doctor in de rechten maar had ook biologie en geneeskunde gestudeerd. Vandervelde was als leraar en academicus verbonden aan het Institut de Sociologie Solvay (1902-1907), de Académie Royale en de ULB. Tot zijn oeuvre behoren naast enkele sociologische en biologische werken vooral marxistische studies over o.a. de relatie tussen stad en platteland, de overgang van feodaliteit naar industrialisering, het collectivisme, de rol van de staat binnen het socialisme, … Vanaf 1885 werd Vandervelde actief in de jonge socialistische beweging. Hij zou al snel invloed verwerven binnen de partij. Tussen 1894 en 1938 zetelde Vandervelde onafgebroken in het parlement, als volksvertegenwoordiger voor Charleroi (1898-1900) en Brussel (1900-1938). Binnen de Belgische Werklieden Partij (BWP), waarvan hij voorzitter was tussen 1933 en 1938, behoorde Vandervelde eerder tot de linkervleugel. Hij was onvermoeibaar in zijn literaire en parlementaire activiteit. Tot zijn voornaamste politieke wapenfeiten behoren o.a. zijn protest tegen de absolute macht van Leopold II in Congo (uitmondend in de overdracht van de kolonie aan de Belgische staat in 1907), zijn inzet in de woelige strijd voor het algemeen stemrecht, zijn verzet tegen alcoholisme en tegen sociale wanpraktijken in het algemeen. Vandervelde werd in 1914 benoemd tot Minister van Staat en daarmee de eerste socialistische minister. Hij bekleedde verschillende ministerposten tijdens de Eerste Wereldoorlog en het interbellum, waaronder Intendantie (1917-1918), Justitie (1918-1921), Buitenlandse Zaken (1925-1927) en Volksgezondheid (1936-1937). Op het internationale toneel speelde Vandervelde eveneens een belangrijke rol. Zo maakte hij deel uit van de Belgische delegatie op de vredesconferentie in Versailles (1919). Maar bovenal is Vandervelde gekend voor het bekleden van belangrijke functies binnen de Tweede Internationale – eerst als rapporteur, daarna als voorzitter (1900-1919) van het Uitvoerend Comité van het Bureau gevestigd in Brussel. Na de Eerste Wereldoorlog werd Vandervelde voorzitter (1929-1935) van de Socialistische Arbeidersinternationale. Tegen het midden van de jaren ’30 kwam Vandervelde steeds vaker in aanvaring met leidende socialisten van een nieuwe generatie, zoals Hendrik de Man en Paul-Henri Spaak. Uiteindelijk nam hij ontslag uit de regering-Spaak. Relevant voor deze gids is zijn steun voor een Joodse staat in Palestina. Deze sympathie kwam o.a. tot uiting in vele artikels, lezingen, toespraken en het boek Le Pays d’Israël. Un marxiste en Palestine (1929), gepubliceerd naar aanleiding van een reis naar Palestina met zijn tweede vrouw Jeanne Beeckman.