Archief van het Gezantschap te Tsjecho-Slowakije (Praag), 1919-1939 en (1945) 1951-1954

Onder invloed van het nationaalsocialisme ontstond onder de Duitse minderheid de wens tot aansluiting bij Duitsland. Om een oorlog te voorkomen gingen Engeland en Frankrijk, onder protest van Tsjecho-Slowakije, akkoord met de annexatie van dit gebied door Duitsland. Tsjecho-Slowakije verloor een deel van zijn grondgebied met daarop strategische defensiewerken. Benes, president van Tsjecho-Slowakije, trad af en vertrok naar Engeland. In 1939 werd geheel Tsjecho-Slowakije bezet door Duitse troepen en werd het Protectoraat Bohemen en Moravië ("Protektorat Böhmen und Mähren") ingesteld. Duitsland behartigde voortaan de buitenlandse belangen van dit protectoraat. De regering van Tsjecho-Slowakije vestigde zich in ballingschap in Londen. Slowakije vormde tijdens de Tweede Wereldoorlog een aparte satellietstaat van Duitsland onder leiding van de nationalist en rooms-katholieke priester Jozef Tiso. De Tsjechische gezant in Nederland accepteerde deze gang van zaken en droeg de door zijn gezantschap behartigde belangen over aan het Duitse gezantschap. De Tsjechische gezanten in o.a. Washington, Parijs, Brussel, Moskou en Warschau weigerden echter de instructies uit Praag op te volgen. Het Nederlandse gezantschap te Praag werd, wegens de Duitse bezetting van Tsjecho-Slowakije, in 1939 opgeheven. Het Nederlandse consulaat in Praag werd vervolgens verheven tot consulaat-generaal en ressorteerde voortaan onder het Nederlandse gezantschap in Berlijn. In 1940 werd het consulaat-generaal in Praag gesloten en in 1946 definitief gesloten. Benes voerde tijdens de Tweede Wereldoorlog campagne voor het herstel van de staat Tsjecho-Slowakije met de grenzen van voor 1938. In oktober 1944 trokken troepen van de Sovjet-Unie, samen met Tsjechoslowaakse contingenten, Slowakije binnen. In 1945 werd het grootste deel van Tsjecho-Slowakije van de Duitsers bevrijd. In mei 1945 kon Benes als president naar Praag terugkeren. Inmiddels had de Nederlandse regering in ballingschap in Londen in maart 1941 weer diplomatieke betrekkingen aangeknoopt met de eveneens daar gevestigde regering van Tsjecho-Slowakije. In augustus 1941 werd overgegaan tot volledige erkenning van Tsjecho-Slowakije. Het archief bevat stukken van algemene aard zoals correspondentie, personeelszaken en stukken inzake de commissie voor consulaire zaken en het corps diplomatiek. Met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog bevat het archief stukken over de repatriëring van Nederlanders in Duitse concentratiekampen en in de door het USSR leger bezette gebieden. Inventarisnummers 61-70 bevatten agenda's van ingekomen en uitgaande stukken augustus 1945-juli 1951. Agenda's van ingekomen en uitgaande geheime stukken 1946-1953 zijn te vinden onder inventarisnummers 147-148. Inventarisnummers 73, 174 bevat stukken betreffende het verlenen van Nederlandse onderscheidingen aan Nederlanders en buitenlandse personen, 1946-1948. Inventarisnummers 142-143 bevatten stukken met betrekking tot Nederlanderschap en nationaliteitenkwesties.