Ministerie van Buitenlandse Zaken, Gezantschap te Portugal (Lissabon) (1759) 1888-1954 (1957)

Het gezantschap vervulde eind 19e eeuw een belangrijke rol in de onderhandelingen tussen Nederland en Portugal betreffende Timor (Indonesië). Tijdens de Tweede Wereldoorlog had het opnieuw een belangrijke rol, om de betrekkingen met het vrije en strategisch gelegen Portugal goed te houden. De bezetting van Nederland in 1940 had het gezantschap te Portugal van de ene dag op de andere tot een sleutelpost gemaakt. Portugal was na de bezetting van de Franse kust door de Duitse troepen in juni 1940 vanuit Engeland de gemakkelijkst bereikbare toegang tot het Europese continent. Voor de luchtverbinding met Amerika en Nederlands-Indië was het een onmisbare schakel. Het handhaven van zo goed mogelijke betrekkingen met Portugal was voor de regering in Londen een levenskwestie. Bijna alle passages van personen naar het westelijk halfrond en Azië gingen per vliegtuig via Lissabon en de Azoren, vanwaar de oversteek naar Brazilië werd gemaakt. Bovendien belandden veel vluchtelingen in Portugal, vanwaar zij naar Engeland of een andere bestemming wilden vertrekken. De realisering van die plannen was echter van veel formaliteiten afhankelijk, naast politieke bekwaamheid moest de Nederlandse vertegenwoordiging in Lissabon ook veel initiatief tonen. Ook de vluchtelingenzaken in die tijd vielen ten dele voor rekening van het gezantschap. Het gezantschap bestond in Portugal uit slechts een hele kleine staf, een gezant en een kanselier. Het archief bevat onder andere stukken betreffende consulaire bijstand betreffende Nederlandse vluchtelingen in Portugal en andere landen tijdens de Tweede Wereldoorlog, stukken betreffende gezanten werkzaam in Lissabon, betreffende overige Nederlandse consulaten in Portugal en Portugese koloniën, over politiek en handel in Portugal en haar koloniën, betreffende Timor. Tevens is in deze inventaris het archief van het Regeringscommissariaat voor de Nederlandse Vluchtelingen in Portugal over de periode 1940 1945 opgenomen. Inventarisnummers 111-119 bevatten agenda's van ingekomen- en uitgaande stukken met betrekking tot de periode 21 augustus 1936-1 augustus 1947. (De agenda's vormen geen toegang meer tot het archief)