Archief van de gemeentepolitie Hengelo (1935) 1939-1946 (1948)

In het voorjaar van 1940 bestond het politiekorps uit een commissaris, hoofdinspecteur, inspecteur, 2 adjunct-inspecteurs, 6 hoofdagenten en 42 agenten van politie. Eind 1940 waren er 82 agenten van politie aanwezig. Het totale politiekorps telt 95 leden waaronder een aantal administratieve krachten. Ook treden rigoureuze veranderingen in het takenpakket op en de juridische status verandert doordat de Duitse bezetter het gezag uitoefent. In 1941 wordt de politie onderscheiden in een afdeling Administratie, Recherche en Distributie, Verkeer en Straatdienst. De commissaris van politie C.W. van Veen krijgt begin 1941 opdracht om een opgave te verstrekken van alle ingeschreven joden in het bevolkingsregister. Hij maakt er niet veel werk van en stuurt het verzoek door naar de afdeling Bevolking, zonder erop toe te zien of het wordt uitgevoerd. Begin 1942 moet Van Veen vertrekken. Tot die tijd dat er een NSB commissaris van politie is benoemd nam Van Steenis deze functie waar. De nieuwe commissaris van politie werd de NSB-er Johannes Wuijster. Tot aan de bevrijding was hij commissaris van politie. Commissaris Wuijster wordt na de oorlog door Het Tribunaal Hengelo veroordeeld tot 3 jaar internering, ontzetting kiesrecht en ontzetting om openbare ambten te mogen bekleden. Na de bevrijding krijgt het politiekorps te maken met schorsingen en zuiveringen. De zuiveringscommissie adviseerde om 1 agent ontslag te verlenen voor het bijwonen van een nazi propagandabijeenkomst. De meest beruchte politieambtenaar, opperwachtmeester J. B. wordt tot 20 jaar cel veroordeeld. Hoofd van politie Gerard Waldkötter wordt van de meeste blaam gezuiverd en wordt door burgemeester Van der Dussen in het openbaar geprezen voor betoonde moed. Het archief is niet compleet als gevolg van verschillende onderzoeken die na de oorlog (o.a. april / mei staking) plaats vonden. Een en ander valt te herleiden uit aantekeningen waaruit tevens blijkt, dat er stukken bij de voorloper van het NIOD zijn achtergebleven. Voorts heeft in het begin van de oorlog een noodvernietiging plaatsgevonden op 10 mei 1940 van de vreemdelingenadministratie. Ook werd in de archiefstukken vermeld dat de archieven van de plaatselijke NSB in de kelder van het politiebureau zijn opgeslagen; deze zijn door de gemeentearchivaris echter niet aangetroffen. Het archief was in de ogen van de commissaris in 1941 ondoelmatig, onvoldoende en verouderd en hij verzocht de chef van de Afdeling Registratuur een onderzoek in te stellen. Uit het onderzoek bleek dat het archief chronologisch is geordend. Doordat op chronologie is opgeborgen gaf het bij terugzoeken grote problemen, omdat een datum dikwijls niet bekend is. Het voorstel was om het archief te gaan ordenen volgens het dossierstelsel op grondslag van de code van de VNG. Hierdoor ontstond dan ook de mogelijkheid om dossiers, die een korte tijd bewaard dienen te worden, te vernietigen. Op 30 september 1941 heeft het college van Burgemeester en Wethouders goedgevonden dat het archief geherstructureerd werd door middel van dossiervorming op grondslag van de VNG code vanaf 1 januari 1941. Het is tijdens de bewerking gebleken dat het archief van voor 1941 ook is geherstructureerd. In dit geïnventariseerde archief vindt u gegevens met betrekking tot de dagelijkse gang van zaken bij de gemeentepolitie van Hengelo in de tijd van mobilisatie, bezetting en korte periode na de bevrijding. Uit eerdere raadplegingen van het archief is gebleken, dat de belangrijkste archiefonderdelen in dit archief zijn, de jodenvervolging en de april 1 mei staking van 1943. De overige archiefonderdelen zijn zeker ook waardevol. De stukken met betrekking de jodenvervolging in Hengelo zijn gedetailleerd beschreven en vindt u onder paragraaf 2.1.4. inv. nrs. 178 - 210. De stukken met betrekking tot de april / mei staking in Hengelo zijn niet compleet. De stukken vindt u onder paragraaf 2.5. inv. nrs. 326,327,330,33 1, 333 en 334. Aanverwante archieven zijn eventueel te raadplegen via het NIOD te Amsterdam, het Nationaal Archief te Den Haag en het Historisch Centrum Overijssel (HCO) te Zwolle. Dit archief maakt deel uit van het Archief van de Gemeentepolitie, 1918-1996 (41 meter).