Getto w Warszawie

Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego znane też jako Archiwum Ringelbluma (od nazwiska jego inicjatora, kierownika i autora koncepcji badawczej) było w istocie instytucją naukową. Nadano jej kryptonim Oneg Szabat (hebr.: Radość Soboty). Działała od jesieni 1940 r. do marca 1943 r. Skupieni wokół archiwum działacze gromadzili dokumenty urzędowe, osobiste, materiały związane z życiem gospodarczym, społecznym, kulturalnym getta oraz sytuacją ludności żydowskiej na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Równolegle podejmowali prace badawcze. Od przesiedlanych do getta, od zbiegłych z innych gett i obozów zbierali relacje z Zagłady. Opracowywali zdobyte informacje i rozprowadzali w formie biuletynu z przeznaczeniem dla władz Polski Podziemnej i dla zagranicy. Najwybitniejsi działacze, ściśle związani z życiem politycznym getta i konspiracją, to Emanuel Ringelblum, Hersz Wasser, Eliasz Gutkowski, Izrael Lichtensztajn, Menachem Linder, Szymon Huberband, Szmul Bresław. W 1946 i 1950 r. w ruinach szkoły im. Dow Ber Borochowa przy ul. Nowolipki 68 wydobyto 2 części archiwum, na ogół w dobrym stanie (zwłaszcza część druga), uległa jednak zniszczeniu większość zgromadzonych zdjęć. Mimo ciągłych poszukiwań (ostatnie na terenie byłego szopu szczotkarskiego w getcie przy ul. Świętojańskiej 34 prowadzono w 2003 r.) nie odnaleziono dotąd części III archiwum. 5.07.1999 r. Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego zostało wpisane na Listę "Memory of the World" (Pamięć Świata) UNESCO. Obie części ARG liczą łącznie 28.650 kart i 35.370 stron dokumentów