Sąd Obwodowy w Makowie

Amtsgericht Mackeim /Sąd Obwodowy w Makowie/ działający w okresie okupacji hitlerowskiej w Makowie, właściwością miejscową obejmujący miasto Maków i teren powiatu makowskiego jest jednym z ogniw niemieckiego sądownictwa, sprawującego wymiar sprawiedliwości Rzeszy za ziemiach, które na mocy decyzji Hitlera z 8 października 1939 roku o podziale i administracji ziem wschodnich, które weszły w skład Rzeszy Niemieckiej. Z województwa warszawskiego 14 powiatów /w tym powiat makowski/ wcielono do prowincji Prus Wschodnich i utworzono z nich tzw. regencję ciechanowską (Regierungsbezirk Zichenau). Obowiązujące dotychczas na tych ziemiach polskie prawo karne i polski ustrój sądownictwa zostały usunięte, a ich miejsce zajęło prawo niemieckie. Polska ludność została wyłączona spod ustawodawstwa niemieckiego i poddana przepisom wyjątkowym dla Polaków. Dnia 6 czerwca 1940 r. zostało wydane rozporządzenie wprowadzające niemieckie prawo karne na wschodnich ziemiach wcielonych. Rozporządzenie wprowadza szereg stanów faktycznych zagrożonych karą śmierci, dożywotniego ewentualnie czasowego lub zwykłego więzienia. Obowiązywało ono tylko Polaków i Żydów i nakładało na nich powszechny obowiązek denuncjacji. Obejmowało również czyny popełnione na terenie ziem wcielonych przed formalnym wprowadzeniem tego rozporządzenia, przez przepis ten naruszona została zasada prawna "lex retro non agit". Rozporządzenie z dnia 6 czerwca 1940 roku było bardzo surowe, lecz mimo to spotkało się z ostrą krytyką policji i władz bezpieczeństwa Rzeszy. Dnia 4 grudnia 1941 roku Rada Ministrów do Obrony Rzeszy uchwaliła nowe rozporządzenie z mocą ustawy o prawie karnym dla Polaków i Żydów. Uchyliło ono rozporządzenie z 6 czerwca 1940 r. i wprowadziło nowe przepisy prawa formalnego, kształtując odrębnie proces karny. Polakiem w rozumieniu tego rozporządzenia ma być każdy podopieczny Rzeszy, bezpaństwowiec polskiej narodowości. Rozporządzenie składa się z 4 części: 1/ Materialne prawo karane; 2/ postępowanie karne; 3/ rozszerzenie mocy obowiązującej; 4/ postanowienia końcowe. Polacy i Żydzi - wg. tego rozporządzenia podlegają karze wówczas, gdy wykraczają przeciw niemieckim ustawom karnym albo gdy popełniają czyn, który stosownie do zasad jednej z niemieckich ustaw karnych zasługuje na karę. Jako kary orzekano karę śmierci, karę pozbawienia wolności, grzywnę i konfiskatę mienia. Karą pozbawienia wolności był zwykły obóz karny /od 3 miesięcy do 10 lat/ i obostrzony obóz karny /od 2 do 15 lat/. Rozporządzenie wprowadza szereg stanów faktycznych zagrożonych karą śmierci, wprowadza także zasadę, że karę śmierci orzeka się nie tylko w przypadkach w rozporządzeniu przewidzianym lecz także i w przypadkach kiedy czyn przestępczy świadczył "o szczególnie niskich" pobudkach sprawcy. W zakresie uregulowania postępowania karnego obowiązywała zasada, że sąd i prokurator stosują procedurę w oparciu o niemieckie postępowanie karne wg. swego uznania. W przypadku uznania, że wskazane jest szybkie i gruntowne przeprowadzenie procesu mogą odstąpić od przepisów prawa o ustroju sądów oraz prawa o postępowaniu karnym. Art. IV rozporządzenia uznał, iż prokurator ściga przestępstwa Polaków i Żydów, których ściganie uważa za nakazane przez interes publiczny. Zasada ta pozwalała niemieckim prokuratorom na zaniechanie ścigania - czynów przestępczych, które w jakikolwiek sposób osłabiają naród polski nie zagrażając bezpieczeństwu narodu niemieckiego. Sprawy, w których oskarżonymi byli Polacy i Żydzi rozpatrywały sądy specjalne /Sondergericht/ lub sądy obwodowe /Amtsgericht/. Prokurator miał prawo wnosić do sądu specjalnego oskarżenie w każdej sprawie, zaś do sądu obwodowego tylko wtedy jeśli nie przewidywał kary wyższej niż 5 lat obozu karnego lub 3 lata obostrzonego obozu karnego. Wprowadzono na terenie regencji ciechanowskiej niemieckie sądownictwo powszechne obok którego działało sądownictwo specjalne. Ustrój niemieckiego sadownictwa opiera się na dekrecie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 listopada 1940 r. i przedstawiał się następująco: najniższą instancją sądownictwa powszechnego był sąd obwodowy, od decyzji którego instancją odwoławczą był sąd krajowy. Sądy obwodowe miały swoją siedzibę w miastach powiatowych, wchodzących w skład regencji. Sąd krajowy miał siedzibę w Ciechanowie. O działalności sądów obwodowych pierwszą wzmiankę znajdujemy w sprawozdaniu z działalności prokuratury na zajętych terenach Polski z dnia 3 marca 1940 r., przesłanym do Ministra Sprawiedliwości Rzeszy przez Nadprokuratora w Królewcu. Spawy przed sądem obwodowym rozpatrywane były przez jednego sędziego i udział prokuratora nie był konieczny, a regulował to art. 5 rozporządzenia z dnia 13 sierpnia 1942 r. Rozprawa toczyła się w języku niemieckim. W przypadku nieznajomości przez oskarżonego języka urzędowego tj. niemieckiego w sprawie brał udział także tłumacz którym z reguły był urzędnik sądowy. W międzyczasie działalność rozpoczęły sądy obwodowe w Ciechanowie, Płocku, Działdowie i Suwałkach, a w najbliższym czasie zostały powołane do życia sądy w Ostrołęce, Makowie, Mławie, Przasnyszu, Płońsku i Sierpcu. Ten stan usankcjonował dekret Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 listopada 1940 r. z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 1941 r., na podstawie którego dla Prowincji Prus Wschodnich /Prowinz Ostpreussen/ utworzono Sąd Nadkrajowy w Królewcu i między innymi Sąd Obwodowy w Makowie /Amtsgericht Mackeim/, który rozpoczął swą działalność w miesiącu lutym 1942 r. i zakończył swą działalność w 1944 r.