Sąd Grodzki w Lubaczowie

W latach 1939-1945 na terenach Generalnego Gubernatorstwa funkcjonowały sądy polskie poddane nadzorowi ze strony niemieckich władz okupacyjnych. Zakres działania sądów polskich określiło Rozporządzenie o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z 19 II 1940 r. Sądy polskie orzekały wówczas, gdy przysługiwało im do tego prawo. W sprawach karnych rozpoznawały one tylko sprawy przekazane przez niemiecką władzę oskarżenia, w sprawach cywilnych rozpatrywały te sprawy, które nie podlegały sądom niemieckim. Działały sądy grodzkie, okręgowe i apelacyjne. Sądy polskie nadzorował gubernator danego okręgu. Stosowano Rozporządzenie z 6 II 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z lat 1928-1937. Od wyroków sądów I instancji przysługiwało prawo apelacji i zażaleń do sądów II instancji. Wyroki sądów polskich mogły być sprawdzone przez niemieckie sądy specjalne. Rozporządzenie z 1 VIII 1941 r. w sprawie odbudowy wymiaru sprawiedliwości w Okręgu Galizien (Galicja) zapowiadało zorganizowanie na jego obszarze, na podstawie odrębnego aktu prawnego, sądownictwa nieniemieckiego. Kwestie te zostały unormowane w Rozporządzeniu z 19 X 1942 r. o nieniemieckim sądownictwie w Okręgu Galizien (Galicja) i o przejęciu wymiaru sprawiedliwości na byłych sowieckich częściach obszarów. Zgodnie z nim nieniemieckie sądownictwo, łącznie z adwokaturą i notariatem, funkcjonowało według ustaw i rozporządzeń określających organizację sądów na tym obszarze, które istniały w dniu 31 X 1939 r. Utworzone zostały sądy grodzkie, sądy okręgowe i Sąd Apelacyjny we Lwowie. Podlegały one bezpośredniemu nadzorowi służbowemu Wydziału Sprawiedliwości przy gubernatorze dystryktu. Językiem urzędowym stosowanym w sądach był język ukraiński. Dopuszczano jednak stosowanie języka polskiego w postępowaniu pisemnym i przy rozprawach w tych sądach grodzkich, których okręgi sądowe były zamieszkane przez co najmniej 1/5 część ludności polskiej. W zakresie nie uregulowanym w rozporządzeniu z 19 X 1942 r. sądy nieniemieckie w dystrykcie Galicja stosowały się do przepisów Rozporządzenia o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z 19 II 1940 r. W sądach nie można było kontynuować spraw cywilnych i karnych, rozpoczętych w byłych sądach sowieckich. Nie było także możliwości kontynuacji spraw cywilnych rozpoczętych przez sądy polskie istniejące do 31 VIII 1939 r. W zespole archiwalnym Sądu Grodzkiego w Lubaczowie nie zachowały się akta organizacyjne, co uniemożliwia ustalenie zarówno daty rozpoczęcia działalności sądu, jak i jej zakończenia. W zachowanej dokumentacji aktotwórcy najwcześniejszy dokument nosi datę 12 II 1942 r., a dokument najpóźniejszy - datę 4 XII 1943 r. Z uwagi na brak akt prezydialnych nie można także odtworzyć struktury organizacyjnej sądu. Sąd Grodzki w Lubaczowie posiadał kompetencje terytorialne w zakresie ograniczonym do powiatu sądowego lubaczowskiego, obejmującego miasto Lubaczów i sąsiadujące z nim miejscowości. Działalność Sądu Grodzkiego w Lubaczowie nadzorował, jako organ sądowniczy wyższego szczebla, Sąd Okręgowy we Lwowie.