Sąd Grodzki w Pruchniku

Na mocy dekretu Führera i Kanclerza Rzeszy Niemieckiej, z dniem 12 X 1939 r. na terenach obejmujących byłe województwa krakowskie, lubelskie, radomskie i warszawskie utworzono Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych obszarów polskich. Administracją wyżej wymienionych terenów zarządzał Generalny Gubernator H. Frank. W latach 1939-1944 ustanowione zostały sądy niemieckie dla obywateli niemieckich i Volksdeutschów, sądy doraźne wyrokujące w sprawach wystąpień przeciw władzom okupującym i sądy specjalne wyrokujące w sprawach zamachów na ludność niemiecką. Sądy niemieckie zostały utworzone w Krakowie, Rzeszowie, Chełmie, Lublinie, Radomiu, Piotrkowie, Warszawie, Żyrardowie. Ponadto działały wyższe sądy niemieckie, utworzone dla każdego okręgu Generalnego Gubernatorstwa przy siedzibie szefa okręgu (Kraków, Lublin, Radom, Warszawa). W sprawach cywilnych sądownictwu niemieckiemu podlegały osoby o przynależności państwowej niemieckiej, Volksdeutsche oraz ludność polska w sprawach z ludnością niemiecką lub z władzami niemieckimi. W sprawach karanych, ludność niemiecka oraz osoby dopuszczające się czynów przeciw władzom okupacyjnym. Sprawy karne i cywilne w pierwszej instancji rozstrzygał sąd niemiecki stosując prawo niemieckie, również apelacje i zażalenia rozstrzygał ostatecznie Wyższy Sąd Niemiecki. Zakres działania sądów polskich określało rozporządzenie o sądownictwie polskim w Generalnym Gubernatorstwie z 19 II 1940 r. Sądy polskie orzekały tylko wtedy, gdy przysługiwało im do tego prawo. W sprawach karnych rozpatrywały wyłącznie sprawy przekazane przez niemiecką władzę oskarżenia, natomiast w sprawach cywilnych rozpatrywały te sprawy, które nie podlegały sądom niemieckim. Działały sądy grodzkie, okręgowe i apelacyjne. Sądy polskie nadzorował szef danego okręgu. Urzędnicy i pracownicy sądów polskich zobowiązani byli złożyć pisemną deklarację posłuszeństwa wobec administracji niemieckiej. Wyroki zapadały "w imieniu prawa", na podstawie ustawy z 6 II 1928 r. - "Prawo o ustroju sądów powszechnych" oraz Rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z lat 1928-1937. Od wyroków sądów I instancji przysługiwało prawo apelacji do sądu II instancji. Wyroki zapadające w sądach polskich mogły być kontrolowane przez niemieckie sądy specjalne. Sąd Grodzki w Pruchniku rozpatrywał sprawy cywilne ludności zamieszkałej w Pruchniku i jego najbliższej okolicy. Z powodu braku akt organizacyjnych nie można określić organizacji sądu, czynności oraz liczby oddziałów. [Na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. T. Mrozek, Przemyśl 1995]