Akta miasta Płocka
- Files of the Town of Płock
Extent and Medium
31626 files
Biographical History
W okresie II wojny światowej na mocy dekretu Fuhrera z 08.10.1939 r. (obowiązywał od dn. 26 października) Płock wszedł w skład ziem wcielonych tj. rejencji ciechanowskiej. Już 1 września 1939 r. miasto zostało dwukrotnie zbombardowane przez lotnictwo niemieckie (celem nalotów były elektrownia i mosty na Wiśle). Od 6 września rozpoczęła się masowa ucieczka z miasta ludności cywilnej. Dzień później ewakuowały się władze administracyjne, a komendant garnizonu major Stankiewicz mianował tymczasowym prezydentem miasta inż. Zygmunta Jędrzejewskiego. W tym samym dniu miasto opuściła zgrupowana na odcinku Płock – Wyszogród Nowogrodzka Brygada Kawalerii pod dowództwem gen. Władysława Andersa, wysadzając przy odwrocie mosty na Wiśle. 8 września do Płocka wjechały zmotoryzowane oddziały niemieckiej 3 dywizji piechoty. Tymczasem na prawym brzegu Wisły od Popłacina przez Radziwie po Dobrzyków oddziały 19 Pułku Piechoty im. Obrońców Lwowa, wchodzące w skład armii Pomorze, broniąc się zaciekle, przez kilka dni uniemożliwiały Niemcom przeprawę przez rzekę. Po zajęciu miasta przez Niemców utworzono Ortskommandantur tj. Komendanturę Miasta, której zadaniem było czuwanie nad porządkiem i bezpieczeństwem. Komendantem miasta został Oberleutnant und Stadtkommendant Boelcke. Władzę cywilną początkowo sprawowali Polacy z prezydentem inż. Zygmuntem Jędrzejewskim stojącym na czele Zarządu Miejskiego. Zostali zobligowani do zorganizowania życia gospodarczego, zaopatrzenia ludności w żywność i pomocy społecznej oraz wykonywania zarządzeń niemieckiej komendantury. 3 października komisarycznym prezydentem, mianowanym przez komendanta miasta kapitana Niebergalla, został nauczyciel gimnazjum – Juliusz Sachs, a 10 października odbyło się uroczyste przejęcie miasta we władanie przez Rzeszę. Na czele powiatu miejskiego (Stadkreis) stał Bügermeister, burmistrz z tytułem Oberbürgermeister – nadburmistrz Nieckau. Dnia 20.12.1939 r. na podstawie zarządzenia prezydenta rejencji utworzono die Verwaltung der Stadtgemeinde Plock – Zarząd Miasta Płocka. Na stanowisko Bürgermeister mianowano przybyłego z Rzeszy Niemca Schwanke. Do pomocy miał dwóch zastępców tj. dyrektora rachuby miejskiej (Stadtkammereidirektor) Urbana i nadinspektora miejskiego (Stadtoberinspektor) Priebe. W skład Zarządu wchodziły: Plan organizacyjny (Organisationsplan) i 7 wydziałów tj. odpowiednio: I - zarząd ogólny, II - zarząd nieruchomości, III - sprawy opieki społecznej i zdrowia, IV – sprawy szkolnictwa, V – wydział budownictwa naziemnego, VI – wydział przedsiębiorstw miejskich, VII - zarząd policyjny. Przy Zarządzie Miejskim istniała rada, którą tworzyli kierownicy poszczególnych wydziałów zarządu. Z dn. 01.10.1941 r. zostało utworzone stanowisko radcy miejskiego – Stadtrat. Objął je dr Geidel, mianowany jednocześnie ogólnym zastępcą burmistrza. Zarząd Miejski podzielono na 10 następujących referatów (Dezernent) oznaczonych cyframi od o do 9 tj.: 0 - zarząd ogólny, 1 - zarząd policyjny, 2- zarząd szkół, 3 - zarząd kultury, 4 - zarząd opieki społecznej i pomocy dla młodzieży, 5 - sprawy zdrowia i wychowania fizycznego, 6 - sprawy budownictwa, 7 - organizacja gospodarki publicznej i przedsiębiorstw użyteczności publicznej, 8 - przedsiębiorstwa gospodarcze, 9 - zarząd podatkami i finansami. Po odzyskaniu niepodległości na mocy ustawy z 11.09.1944 r. i z 14.01.1946 r. oraz dekretu PKWN z 23.11.1944 r. organem przedstawicielskim i organem władzy państwowej w mieście została Miejska Rada Narodowa w Płocku. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło się 23.01.1945 r., ale jej przewodniczącego – Stefana Pernej (w 1948 r. zastąpił go Stanisław Flaczyński) - wybrano dopiero 21 lutego. Organem wykonawczo-zarządzajacym rady było prezydium złożone z wybieralnych radnych i przewodniczącego. Prezydium czuwało nad wykonaniem uchwał, sprawowało kontrolę nad działalnością instytucji i zakładów podległych radzie, decydowało o mianowaniu i zwalnianiu pracowników biura rady, przygotowywało sprawozdania dla władz nadrzędnych, wnioskowało o zawieszenie i wykluczenie radnych. Organem wykonawczym był Zarząd Miejski w Płocku na czele z prezydentem, którym kolejno byli: Franciszek Kozłowski, a następnie Alfred Gieżyński. Zarząd zajmował się gospodarką i finansami miasta, oświatą, kulturą i zdrowiem, budownictwem miejskim, prowadzeniem zakładów miejskich (Rzeźni, Elektrowni, Cegielni, Wodociągów, Domu Starców), sprawami wojskowymi, społeczno-politycznymi, ewidencją mieszkańców, rozdziałem lokali, rzemiosłem i handlem. Ponadto Rada powoływała organy pomocnicze tj. komisje stałe i doraźne. Uchwała Rady Państwa z dn. 20.03.1950 r. o powołaniu jednolitej władzy państwowej zlikwidowała Zarząd Miejski w Płocku, a jego dotychczasowy zakres właściwości przekazała Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Płocku. [Na podstawie wstępów do inwentarza, oprac. Cz. Gąska, Płock 1968 (okres XIX-wieczny), R. Badura, Warszawa 1974 (lata okupacji), A. Stogowska, Płock 1993 (okres powojenny)]
Scope and Content
Część I - 1. Akta Urzędu Municypalnego i Magistratu m. Płocka l. 1808-1867 (sygn. od 1 do 974) [not relevant] Część II - Stadtverwaltung Schröttersburg [Zarząd Miasta Płocka] z l. 1939-1944: 1. Allgemeine Verwaltung [Zarząd Ogólny] l. 1939-1944 (sygn. od 1 do 653): zarządzenia, obwieszczenia, struktura organizacyjna, zakresy czynności i wykazy urzędników, listy płac, akta osobowe pracowników, listy gospodarstw rodzinnych, sprawy kwaterunkowe m.in.. Karty meldunkowe poszczególnych osób oraz karty comiesięcznych zgłoszeń b. wojskowych polskich – uczestników kampanii wrześniowej, wykazy osób w poszczególnych gminach pow. płockiego wg narodowości, spisy reichsdeutschów i volksdeutschów, spisy urodzonych i zmarłych oraz zalegalizowanych związków małżeńskich w gminie żydowskiej. 2. Polizeiverwaltung [Zarząd Policyjny] l. 1939-1944 (sygn. od 654 do 1021): zarządzenia organizacyjne, meldunki o wykonaniu kary śmierci, rejestr duchownych katolickich i ewangelickich, imienne karty więźniów transportowanych do obozów i więzień (w: Barczewie, Berlinie Tegel, Blachowni Śląskiej, Brandenburgu, Braniewie, Brodnicy, Ciechanowie, Dachau, Działdowie, Ełku, Bydgoszczy Fordonie, Gdańsku, Giżycku, Gostyninie, Grudziądzu, Hirtzenhain, Iławie, Instenburgu, Koblencji, Koronowie, Królewcu, Lingen, Majdanku, Małkini, Mauthausen, Mławie, Neidenburgu (Nidzicy), Oberheide, Olsztynie, Oświęcimiu, Pile, Płocku, Płońsku, Pułtusku, Ravensbrück, Rendsburgu, Rhein, Sachsenhausen, Sieradzu, Sierpcu, Stutthofie, Szczytnie, Sztumie, Tapiau, Toruniu, Tylży, Włocławku), postępowanie karno-administracyjne przeciwko osobom łamiącym zarządzenia porządkowe, sprawy przepustek i dowodów tożsamości, spisy robotników poszczególnych zakładów, nielegalna sprzedaż produktów, nakazy opuszczenia lokali, zezwolenia na prowadzenie szkół prywatnych, sprawy weterynaryjne, pożarnictwo, protokoły kontroli kin, domu kultury i zakładów przemysłowych, zezwolenia na prowadzenie warsztatów rzemieślniczych, transport rzeczny, obsada personalna garnizonu wojskowego, zezwolenia na posiadanie broni, protokoły nieszczęśliwych wypadków przy pracy, cenniki towarów. 3. Schulverwaltung [Zarząd Szkół] l. 1940-1943 (sygn. od 1022 do 1029): zarządzenia, szkolnictwo zawodowe, protokoły posiedzeń Wydziału Szkolnego, podręczniki, pomoce i budynki szkolne, sprawy internatu (personel, wychowankowie, lokal, rachunki), korespondencja, kursy języka niemieckiego dla volksdeutschów. 4. Fürsorgeverwaltung und Jugendhilfe [Zarząd Opieki Społecznej i Pomocy dla Młodzieży] l. 1939-1944 (sygn. od 1030 do 1035): zarządzenia w sprawach opieki nad dziećmi, darowizn, loterii pieniężnej, listy zapomóg, zwalczanie i koszty leczenia chorób wenerycznych, gruźlicy i jaglicy. 5. Gesundheitswesen und Volksertüchtigung [Sprawy zdrowia i wychowania fizycznego] z 1941 r. (sygn. 1036): obowiązkowe szczepienia dzieci. 6. Bauwesen [Budownictwo] z l. 1939-1944 (sygn. od 1037 do 1094): listy płac robotników zatrudnionych przy robotach publicznych, spisy pracowników umysłowych i fizycznych, wykazy przepracowanych godzin, projekt budowy garaży, dzienniki wykonanych robót, listy przewozowe materiałów budowlanych, ubezpieczenia socjalne.7. Öffentliche Einrichtungen und Wirtschaftstörder [Gospodarka Publiczna i Przedsiębiorstwa Użyteczności Publicznej] z l. 1939-1943 (sygn. od 1095 do 1099): zarządzenia, wywóz śmieci, dom starców, szpital powiatowy i miejski, komunikacja miejska, wodociągi i elektrownia, rozbudowa rzeźni, kontrola warunków sanitarnych na cmentarzach, w halach targowych, w sklepach mięsnych. 8. Wirtschaftliche Unternehmen [Przedsiębiorstwa Gospodarcze] z l. 1939-1944 (sygn. od 1100 do 1176): zarządzenia, obwieszczenia, inwentaryzacja towarów w sklepach i zakładach usługowych, konfiskata mienia polskiego i żydowskiego, karty zgłoszeń czynnych sklepów, zakładów usługowych i przedsiębiorstw prywatnych, pozwolenia na prowadzenie działalności, organizacja ruchu kołowego w mieście, zezwolenia i wykazy dorożek. 9. Finanz und Steuerverwaltung [Zarząd Podatkami i Finansami] z l. 1939-1944 (sygn. od 1177 do 1832): zarządzenia, przejęcie polskich banków przez niemieckiego powiernika, akta posesji (opisy, wykazy powierzchni, naliczanie podatków, fotografie), rachunki Kasy Miejskiej, Kasy Chorych, koszty aresztu, transportu więźniów, oczyszczania ulic i wywozu śmieci, zapomogi, listy płac urzędników polskich i niemieckich, podatek gruntowy, preliminarze budżetowe. 10. Karty meldunkowe mieszkańców miasta Płocka. Część III - I. Miejska Rada Narodowa w Płocku l. 1945-1950 (sygn. od 28810 do 28826): protokoły posiedzeń MRN, jej Prezydium i komisji, wyciągi z decyzji prezydenta oraz uchwał Magistratu, akta Miejskiego Komitetu Obywatelskiego Odbudowy m.st. Warszawy w Płocku oraz Komisji Emerytalnej Pracowników Magistratu m. Płocka. II. Zarząd Miejski w Płocku l. [1930] 1945-1950 (sygn. od 28827 do 29055) tj.: 1. Oddział Organizacyjny l. 1945-1950 (sygn. od 28827 do 28896): sprawa utworzenia Wydziału Administracji Majątków Opuszczonych i Poniemieckich, decyzje prezydenta, instrukcje, statut organizacyjny, wybory prezydenta, kwestionariusze personalne pracowników, korespondencja z władzami zwierzchnimi, przydział terenów z reformy rolnej (opisy i plany nieruchomości), biuletyny prasowe, zaświadczenia o stanie majątkowym i wspólności małżeńskiej, listy płac robotników zatrudnionych przy robotach miejskich, budżety przedsiębiorstw miejskich, akta nieruchomości opuszczonych i porzuconych. 2. Oddział Finansowy l. 1945-1950 (sygn. od 28897 do 28943): preliminarze budżetowe, sprawozdania rachunkowe, pobór podatku, wykazy podatników, rejestr wniosków egzekucyjnych Powiatowego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, akta Ogrodu Miejskiego, Rzeźni i Targowiska, majątku Kostrogaj (umowy dzierżawy, budżety), wykaz obligacji Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju, szkolnictwo, Miejski Ośrodek Zdrowia, pobory pracowników, emeryci. 3. Oddział Społeczno-Polityczny l. 1945-1950 (sygn. od 28944 do 28956): akta Płockiego Oddziału Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, stowarzyszenia, instytucje samopomocy społecznej, rejestry poświadczeń obywatelstwa polskiego, akta spraw karnych, akta prokuratora Sądu Okręgowego w Płocku w sprawie rehabilitacji, pozbawienia obywatelstwa polskiego. 4. Oddział Administracyjny l. 1945-1950 (sygn. od 28957 do 28977): sprawa wznowienia działalności Towarzystwa Wioślarskiego w Płocku, akta założenia Oddziału Zjednoczenia Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Płocku, wybory do Sejmu Ustawodawczego, wykaz osób prowadzących wolny handel, statystyka cen, zaświadczenia o stanie majątkowym, rejestr kart rzemieślniczych i wydanych koncesji, protokoły i sprawozdania Komisji Lokalowej, spisy właścicieli gospodarstwa rolnych w Radziwiu i nieruchomości miejskich. 5. Oddział Kultury i Sztuki l. 1945-1950 (sygn. od 28978 do 28984): wykaz miejsc walk i męczeństwa narodu polskiego, sprawy muzealne, statut Towarzystwa Naukowego Płockiego, budżet Miejskiej Biblioteki Publicznej w Płocku, szkolnictwo powszechne. 6. Oddział Wojskowy l. [1939] 1945-1948 (sygn. od 28985 do 28990): zasiłki dla rodzin osób odbywających czynną służby wojskową, rejestr rezerwistek, koszty poboru wojskowego oraz wynajem kwater. 7. Oddział Zdrowia l. 1945-1950 (sygn. od 28991 do 28995): działalność Sekcji Lekarskiej przy Związku Zawodowym Pracowników Służby Zdrowia w Płocku, akta założenia Oddziału Związku Lekarzy w Płocku, akta Ubezpieczalni Społecznej (stan zatrudnienia), Apteki po Włodkowskim w Płocku, Domu Opieki dla Dorosłych i Ośrodka Zdrowia. 8. Oddział Techniczny l. [1937-1938, 1942-1943] 1945-1950 [1952] (sygn. od 28996 do 29005 oraz od 29056 do 29064): inwestycje, odpisy list płac, zaświadczenia o zatrudnieniu, kontrola płac robotników 1942-1943, 1945, akta przebudowy Miejskiej Hali Targowej dla Centrali Rybnej i Warzywno-Owocowej, remont i opis uszkodzeń Katedry Płockiej wskutek działań wojennych, remont Szpitala Św. Trójcy w Płocku, Cegielni w Parowie, odbudowa budynków gospodarczych majątku miejskiego Kostrogaj, umowa dzierżawy Rzeźni Miejskiej z 1938 r., plan bocznicy dojazdowej linia Płock-Brodnica w skali 1:1000, wykaz nieruchomości opuszczonych i porzuconych administrowanych przez Zarząd Miejski w Płocku. 9. Oddział Majątku i Przedsiębiorstw l. [1930-1944]1945-1950 (sygn. od 29006 do 29051): akta Elektrowni Miejskiej (protokoły posiedzeń Zarządu, wykaz wierzycieli i dłużników, wykaz pożyczek zaciągniętych przed wojną, budżet, lista pracowników, wykazy transformatorów, sieci wysokiego napięcia, akta remontów i inwestycji, akta przekazania Elektrowni Zjednoczeniu Energetycznemu), Cegielni Miejskiej (dane dotyczące historii, sprawozdania roczne, listy pracowników, umowy dzierżawy, bilans otwarcia i zamknięcia, protokoły przejęcia, polisy ubezpieczeniowe, karta rejestracyjna, protokoły lustracji), akta personalne pracowników zwolnionych l. 1938-1948, akta Miejskiego Funduszu Emerytalnego w Płocku l. 1930-1950. 10. Urząd Stanu Cywilnego l. 1949-1950 (sygn. od 29052 do 29055): rozporządzenia władz i okólniki, korespondencja w sprawach wydania aktu urodzenia, zgonu oraz w sprawach zaślubin.
Archivist Note
Entry selected by Michał Czajka from the website szukajwarchiwach.pl
Rules and Conventions
EHRI Guidelines for Description v.1.0