Akta gminy Potok Złoty

Ukaz z dnia 19 lutego (2 marca) 1864 roku o urządzeniu gmin wiejskich (Dziennik Praw Król. Pol. T., 62, s. 36-93) stanowił, że gmina składa się z wiosek i kolonii oraz folwarków i dworów właścicieli ziemskich, a władzę w gminie sprawuje samorząd gminny reprezentowany przez: zebranie gminne, wójta gminy, oraz sołtysów. Sprawy sporne z terenu gminy miał rozpatrywać sąd gminny wraz z ławnikami. Zebranie gminne stanowiło organ uchwałodawczy, władzę wykonawczą sprawował wójt wybierany na zebraniach gminnych. Pomocnikami wójta w gminie byli sołtysi, wybierani na zebraniach gromadzkich i zatwierdzani przez naczelnika powiatu. Każda gmina posiadała pisarza, który prowadził księgi gminne i korespondencję. W razie potrzeby gminy mogły zatrudnić poborców podatkowych, inspektorów szkół i szpitali, gajowych, stróżów i innych urzędników. Według wspomnianego wyżej ukazu do kompetencji wójtów gminy należały następujące sprawy: ogłaszanie rozporządzeń władz, czuwanie nad porządkiem w miejscach publicznych i nad bezpieczeństwem osób i własności, zapobieganie włóczęgostwu i żebractwu, donoszenie zwierzchności o samowolnym wychodzeniu mieszkańców z gminy, przedsiębranie nakazanych środków zaradczych przeciwko pożarom, pomorowi bydła, klęskom żywiołowym, wykonywanie w przepisanych prawem wypadkach wyroków sądu gminnego i innych sądów. Z innych uprawnień wójta należy wymienić: zwoływanie zebrań gminnych, wykonywanie ich uchwał, utrzymywanie dróg, nadzór nad sołtysami, wyznaczanie kwater dla wojska, zarządzanie funduszami gminnymi, wydawanie mieszkańcom paszportów, nadzór nad karczmami, austeriami i wszelkiego rodzaju instytucjami (szkołami, ochronkami, szpitalami). Wójt był podległy naczelnikowi powiatu. Na mocy ustawy z dnia 19 (31) grudnia 1866 roku o zarządzie gubernialnym i powiatowym (Dziennik Praw Król. Pol. t. 66, s. 119) wprowadzony został nowy podział administracyjny Królestwa Polskiego. W miejsce istniejących 5 guberni utworzono 10, w tym między innymi Gubernię Piotrkowską. W Guberni tej powstał powiat częstochowski, wydzielony z dotychczasowego powiatu wieluńskiego i częściowo olkuskiego. W powiecie częstochowskim znalazła się również gmina Potok Złoty. 1 (13) lipca 1869 roku wszedł w życie ukaz o przemianowaniu na osady niektórych miast w guberniach Królestwa Polskiego (Dziennik Praw Król. Pol. T. 69, s. 245). Na mocy nadmienionego ukazu w 1870 roku zniesiono miasto Janów, tworząc w jego miejsce osadę, którą wcielono do gminy wiejskiej Potok Złoty. W 1900 roku w skład gminy Potok Złoty wchodziły następujące miejscowości i folwarki: Apolonka, Bykówka, Bystrzanowice, Czepurka, Czrniczno, Dąbrowa, Dziadówki, Gniewoszczowizna, Hucisko, Janów, Julianka, Kacze Błota, Kępa, Klepaczka, Kołaczew, Lipnik, Ostrów, Piasek, Ponik, Potok Złoty, Siedlec, Skowronów, Śmiertny Dąb, Smyków, Stawki, Wygwizdów, Zalesice, Żuraw. Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości gmina Potok Złoty znalazła się w powiecie częstochowskim, który wszedł w skład województwa kieleckiego. Nową organizację władz gminnych wprowadziły przepisy Dekretu Naczelnika Państwa z 27 listopada 1918 roku o utworzeniu Rad Gminnych na obszarze byłego Królestwa Kongresowego (Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 48). W skład Rady Gminnej wchodzili: wójt i 12 radnych wybieranych na 3 lata. Do zakresu kompetencji Rady należało: przygotowywanie wniosków i budżetów na zgromadzenie gminne oraz czuwanie nad wykonaniem jej uchwał, zawiadywanie nieruchomościami i funduszami gminnymi, kierownictwo i nadzór nad instytucjami i zakładami gminnymi, mianowanie, kontrola i zwalnianie urzędników oraz kontrola działalności wójta. Ostatecznie strukturę i organizację władz gminnych określiły przepisy ustawą z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U.R.P. Nr 35, poz. 294) oraz Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 sierpnia 1934 roku w sprawie wykonania ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.UR.P. Nr 71, poz. 688). Zgodnie z powyższymi aktami prawnymi organami władz gminnych stały się: rada gminy, zarząd gminy, wójt i jego zastępcy (podwójci). Członkami rady gminnej byli: wójt, podwójci i radni gminy. Zarząd składał się z wójta, podwójta i 2 ławników. W latach 1926-1933 kilkakrotnie zmieniano granicę omawianej gminy. W 1926 roku do gminy Potok Złoty włączono, wydzieloną z gminy Olsztyn miejscowość, Pabianice. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 1933 roku (Dz.U. R.P. Nr 94, poz. 725) w skład gminy Potok Złoty weszła, należąca wcześniej do gminy Lelów, wieś Góry Gorzkowskie. W 1933 roku gmina Potok Złoty dzieliła się na następujące gromady: Apolonka, Hucisko, Bystrzanowice, Czepurka, Janów, Lusławice, Zagórze, Piaski, Skowronów, Pabianice, Ponik, Potok Złoty, Siedlec, Smyków, Żuraw, Lipnik i Zalesice. Od 26 października 1939 roku gmina Potok Złoty wcielona została do powiatu Radomsko, dystryktu Radom w Generalnym Gubernatorstwie.