Zarząd Miejski i Miejska Rada Narodowa w Częstochowie

Podstawą prawną do powołania władz miejskich stanowił dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23.11.1944 r o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. RP, nr 14 z 1944 r., poz. 74), zgodnie z którym organem uchwałodawczym była miejska rada narodowa, a wykonawczym - zarząd miejski. W miastach wydzielonych zarząd miejski składał się z prezydenta, wiceprezydentów i 3 - 6 członków zarządu. Prezydenci miasta pełnili zarazem funkcję starostów grodzkich i w tym zakresie służbowo podlegali wojewodzie. Organizacja administarcji terenowej w latach 1945-1948 opierała się na strukturze z okresu międzywojennego z niewielkimi modyfikacjami. Dopiero w 1948 r. Ministerstwo Administracji Publicznej opracowało statuty organizacyjne biur zarządów miejskich dla różnych typów miast. (Dz.U. Min. Adm. Publ., nr 24 z 1948 r., poz. 214). Statut taki przewidywał następującą organizację biur zarządu miejskiego dla miasta wydzielonego liczącego powyżej 100 tyś. Mieszkańców - Wydziały: Planowania i Kontroli, Organizacyjny, Finansów, Administracyjny, Przemysłu, Handlu i Aprowizacji, Zdrowia, Opieki Społecznej, Oświaty i Kultury, Techniczny, Majątku i Przedsiębiorstw: samodzielne jednostki organizacyjne: Samodzielny Oddział Wojskowy, Biuro Pomiarów, Urząd Stanu Cywilnego. Poszczególne wydziały dzieliły się na oddziały,a te w miarę potrzeby na referaty. Wyżej wymieniony statut biura zarządu miejskiego pełnił rolę wytycznych, na podstawie których poszczególne Zarządu opracowywały własne normatywy. Zarząd Miejski w Częstochowie otrzymał takie wytyczne w 1948 r. z Urzędu Wojewódzkiego Kieleckiego, na podstawie którego opracowano własny statut obwiązujący w latach 1949-1950. W roku 1949 Ministerstwo Administracji Publicznej wprowadziło pewne zmiany do struktury organizacyjnej zarządów miejskich, tworząc nowe wydziały i oddziały. Utworzono wtedy Wydział Społeczno-Polityczny, a ponadto wydzielono z Wydziału Organizacyjnego Samodzielny Oddział Personalny. Zarząd Miejski oprócz kierowania administracją miał również za zadania obsługę biura Miejskiej Rady Narodowej. Do zadań biura należało także: opracowywanie projektów budżetu, poszczególnych wniosków w sprawach finansowych i gospodarczych, wniosków i opinii w sprawie dotacji z Samorządowego Funduszu Wyrównawczego. Miejska Rada Narodowa w Częstochowie i jej organy powołane zostały na podstawie ustawy z dnia 11.IX.1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych. Rady Narodowe były wybieralnymi, samorządowymi organami uchwałodawczymi. Zostały zorganizowane na zasadzier hierarchicznego podporządkowania. Do kompetencji rad należały, w zakresie ich właściwości terytorialnych, następujace zadania: planowanie działalności publicznej, a w szczególności ustalenie budżetu oraz planu świadczeń w naturze, kontrola działalności organów wykonawczych (państwowych i samorządowych) z punktu widzenia legalności, celowości i zgodności z zasadniczą linią Krajowej Rady Narodowej, powoływanie samorządowych organów wykonawczych, zawieranie umów w sprawach zaciągania pożyczek, zmiany lub obciążenia majątku nieruchomego. W miastach wydzielonych liczących ponad 100 tyś. mieszkańców, Rady składały się z 56 radnych. Spośród członków Miejskiej Rady Narodowej wybierano Prezydium, które tworzyli: przewodniczący, jego zastępcy oraz 3 członkowie. W Częstochowie Miejska Rada Narodowa ukonstytuowała się zaraz po wyzwoleniu miasta spod okupacji niemieckiej. Pierwsze posiedzenie MRN odbyło się po 20.01.1945 r. w lokalu przy ul. Sobieskiego 50. Na zebraniu tym wybrano Prezydium w składzie: przewodniczący dwóch asesorów i sekretarz oraz dokonano wyboru prezydenta miasta i dwóch wiceprezydentów. W trakcie dyskusji stwierdzono, że powołane prezydium, jak również prezydent i jego zastępcy będą pełnić swoje obowiązki tymczasowo. Na drugim posiedzeniu Miejskiej Rady Narodowej, które odbyło się 3 marca 1945 r. w budynku Starostwa Powiatowego, podjęto decyzję o powołaniu komisji stałych, odpowiadających poszczególnym Wydziałom Zarządu Miejskiego. Miały one na celu usprawnienie pracy tych wydziałów i równocześnie kontrolę nad ich działalnością. Przewodniczącymi poszczególnych komisji zostali członkowie Rady. Radni miejscy w myśl ustawy o radach narodowych byli reprezentantami wszystkich najważniejszych organizacji politycznych, społecznych, związkowych, spółdzielczych oraz duchowieństwa. Na I posiedzeniu Miejskiej Rady Narodowej powołano następujące Komisje: Mieszkaniową, Budżetowo-Podatkową, Aprowizacyjną, Przemysłową, Opieki Społecznej, Odszkodowań Wojennych, Propagandową. Na III posiedzeniu powołano nowe komisje, natomiast uprzednio istniejące zostały zlikwidowane. Powstały następujące Komisje: Mieszkaniowa, Handlowa, Przemysłowa, Odszkodowań Wojennych, Szkolnictwa Powszechnego, Szkolnictwa Średniego, Walki z Lichwą, Aprowizacji, Opieki Społecznej. Oprócz komisji stałych Miejska Rada Narodowa miała prawo powoływać komisje nadzwyczajne, jak na przykład Komisję Cennikową, Miejską Komisję Oświatową, itp., które były potrzebne do celów doraźnych i po wykonaniu zadania były rozwiązywane. Wyżej omówiona struktura władzy i administracji terenowej funkcjonowała do kwietnia 1950 roku, tj. do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, która dokonała gruntownej zmiany w dotychczasowej organizacji administracji terenowej.