Nederlands Auschwitz Comité

Identifier
MF1235804
Language of Description
Dutch
Dates
1 Jan 1999 - 31 Dec 1999
Level of Description
Fonds
Source
EHRI Partner

Extent and Medium

2,0 meter (61 inventarisnummers)

Biographical History

Geschiedenis

In januari 1952 ging een tiental overlevenden naar Auschwitz voor een herdenking van de bevrijding van het kamp door het Russische leger op 27 januari 1945. Terug in Nederland besloot de delegatie tot de oprichting van het 'Comité Herdenking Auschwitz'. De delegatie had een urn met as meegenomen uit Auschwitz, die werd bijgezet op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam.

In 1954 werd in Wenen het 'Internationaal Auschwitz Comité' opgericht. Dit Comité spoorde overlevenden in Europese landen aan om afdelingen op te richten in eigen land. In navolging van het Comité Herdenking Auschwitz werd daarom in 1956 het 'Nederlands Auschwitz Comité' (NAC) opgericht; initiatiefnemers waren Annetje Fels-Kupferschmidt, Eva en Jacques Furth, Rody en Louis Corper, David en Elly Geens, Manus en Saar Neter en J. Alvares Vega. Het NAC organiseerde de jaarlijkse herdenkingen op 27 januari en gaf een eigen periodiek uit: het 'Mededelingenblad'.

Voor het Auschwitz comité toen en nu staat de lijfspreuk ‘Nooit meer Auschwitz’ centraal. Dit is het officiële uitgangspunt van het comité. Als doelstellingen heeft het comité verder:
•Het herdenken van de Holocaust en het overdragen van kennis daarover.
•Het bevorderen van non-discriminatie in de breedste zin van het woord, en het handhaven van de grondrechten, zoals weergegeven in artikel 1 van de Nederlandse Grondwet.
•Het in opstand komen tegen schendingen van de mensenrechten.

Protest en herdenken
Naast het organiseren van herdenkingen en reünies liet het NAC ook van zich horen in 1966, toen de oorlogsmisdadiger Willy Lages werd vrijgelaten. Ook toen in 1969 bekend werd dat de oorlogsmisdadigers Fischer, Kotälla en Aus der Fünten (de 'Drie van Breda') een gratieverzoek hadden ingediend, kwam het NAC in actie. Daarnaast spande het NAC zich in voor een pensioen voor vervolgingsslachtoffers, dat uiteindelijk tot stand kwam in de 'Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers' in 1972.

Het aantal deelnemers aan de herdenking op de Oosterbegraafplaats nam jaarlijks toe. In 1977 werd een monument onthuld, dat de kunstenaar Jan Wolkers in opdracht van het comité had ontworpen. Het monument bestaat uit een plateau van gebarsten spiegelglas, met een staand paneel, waarin 'Nooit meer Auschwitz' staat gegraveerd.

In de jaren 1970 en 1980 groeide de belangstelling van de buitenwereld voor de activiteiten van het comité. Ook het begrip voor het NAC nam toe. Tijdens de Koude Oorlog werd het NAC jarenlang gezien als een communistische mantelorganisatie, die nauwe banden onderhield met de politieke partij CPN. Het NAC heeft echter altijd haar eigen lijn getrokken, en met de dooi die inzette in de jaren 1980, evenals het toenemende begrip voor de immateriële schade van oorlogsgetroffenen, nam ook de belangstelling voor het NAC toe. Deze belangstelling leidde onder andere tot een regelmatig georganiseerde herdenkingsreis naar Polen, waar niet alleen Auschwitz-overlevenden aan deelnamen, maar ook een steeds grotere groep belangstellenden. De toenemende activiteiten en de vergrijzing binnen het NAC noodzaakten tot de oprichting van een steungroep in 1987.

De bouw van een crematorium op de Oosterbegraafplaats in de nabijheid van het monument had tot gevolg dat een andere locatie werd gekozen voor de urn en het gedenkteken: het Wertheimplantsoen. In 1993 vond hier de eerste jaarlijkse herdenking plaats.

Tegenwoordig
Ondanks de grote veranderingen die het NAC in de loop der jaren heeft doorgemaakt, heeft de vereniging als geen ander de kunst verstaan de lessen van de Holocaust over te brengen op nieuwe generaties. Dit blijkt onder meer uit de jaarlijkse Auschwitz-reis waarbij ook veel jongeren meegaan. Ondanks het afnemend aantal leden van het Auschwitz-comité dat ook daadwerkelijk in Auschwitz gevangen heeft gezeten, heeft de verenging een dusdanig goede omslag gemaakt dat het vandaag de dag één van de meest aansprekende naoorlogse organisaties is.

De jaarlijkse activiteiten schetsen dat: •Organisatie van de ‘Nooit meer Auschwitz’-lezing. •Uitgave en verspreiding van het Auschwitz-bulletin. •Contact houden met het Internationale Auschwitz Comité. •Reageren op actuele ontwikkelingen, wanneer vormen van discriminatie en/of aantasting van de grondrechten in het geding zijn.

Na 40 jaar heeft een nieuwe generatie de taak van Auschwitz-overlevenden overgenomen om de Joodse slachtoffers te herdenken en te herinneren en om de lijfspreuk van het NAC: 'Nooit meer Auschwitz' uit te dragen.

Herdenking bij het monument te Auschwitz-Birkenau tijdens de eerste Auschwitz-reis in 1986. (bron: 'Nooit meer Auschwitz', Maarten Bijl)

Archival History

periode van ontstaan

Het archief is gevormd in de periode 1964-1999.

beheersgeschiedenis/overbrenging naar het NIOD

In 2006 nam het bestuur van het Nederlands Auschwitz Comité het besluit dat het archief van het NAC zou worden overgedragen aan het NIOD. Een gedeelte van het archief lag al bij het Gemeentearchief Amsterdam, wat na overleg als eerste is overgebracht naar het NIOD. Vervolgens is materiaal dat bij dhr. H. Sarfatij, secretaris van het NAC, lag overgebracht. Van de stukken die bij het gemeentearchief zijn opgehaald en de van de stukken die bij dhr. Sarfatij zijn opgehaald is één inventaris gemaakt. Bij het NIOD was ook materiaal afkomstig van (de nabestaanden van) Eva Furth, bestuurslid (1913-1988) van het NAC. Deze stukken zijn ook toegevoegd aan de inventaris

Acquisition

wettelijke status

Het archief is eigendom van het NIOD.

Scope and Content

aard van de archiefbestanddelen

Het archief bestaat voornamelijk uit correspondentie en vergaderstukken. Daarnaast zijn er in het archief stukken te vinden over diverse reizen naar Polen en enige publicaties en krantenknipsels.

Appraisal

selectie, vernietiging en bewerking

Na ontvangst door het NIOD zijn de doubletten vernietigd tijdens de bewerking van het archief. Tijdschriften, zoals de bulletins van het NAC en het Comité International d'Auschwitz zijn opgenomen in de bibliotheek van het NIOD.

Accruals

aanvullingen

Aanvullingen worden niet verwacht.

System of Arrangement

ordening van de archiefbestanddelen

Bij het vormen van de nieuwe inventaris is er voor gekozen de stukken uit het deel van het archief dat zich bevond bij het gemeentearchief Amsterdam en het gedeelte dat zich bij de secretaris bevond samen te voegen. Om een zo goed mogelijk beeld te geven van de activiteiten van de organisaties is hierdoor enigszins van de originele indeling afgeweken. De rubriek 'Bestuur' is het grootst geworden, aangezien daar de meeste correspondentie in opgenomen is, zowel de algemene correspondentie als de correspondentie met aanverwante organisaties, evenals de vergaderstukken. Voor de stukken betreffende de reizen naar Polen is een aparte rubriek gemaakt, aangezien dit een wezenlijk onderdeel is van de activiteiten van het NAC. In de rubriek 'Documentatie' zijn krantenknipsels en publicaties opgenomen. De correspondentie is zowel in chronologische volgorde als alfabetische bewaard door het comité. Hiervan is niet afgeweken in de inventaris. Daardoor zijn sommige mappen alfabetisch ingedeeld, waar andere een chronologische volgorde aanhouden. Dit wordt in de inventaris aangegeven.

Conditions Governing Access

Openbaarheid

Het archief is voor een deel openbaar.

De inventarisnummers 1-39 en 48-61 zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.

Conditions Governing Reproduction

reproductiebeperkingen

Behoudens de algemene regels die gelden voor het vermenigvuldigen van stukken gelden geen beperkingen voor de reproductie.

Physical Characteristics and Technical Requirements

materiële staat

De materiële toestand van de archiefstukken verzet zich niet tegen gebruikelijke raadpleging van de originelen in de studiezaal van het NIOD.

Publication Note

Maarten Bijl, Nooit meer Auschwitz, het Nederlands Auschwitz Comité 1956-1996 (Amsterdam 1997)

Nederlands Auschwitz Comité, Ver weg en toch dichtbij, overlevenden en jongeren bezoeken samen Auschwitz-Birkenau (Amsterdam 1996)

Jolande Withuis, 'Een documentaire in zwart-wit, het NAC tussen Koude Oorlog en Psychotrauma', in: Met alle geweld, botsingen en tegenstellingen in burgelijk Nederland (Amsterdam 2003)

Isaac Lipschits, De kleine sjoa, joden in naoorlogs Nederland (Amsterdam 2001)

Michal Citroen, U wordt door niemand verwacht, Nederlandse joden na kampen en onderduik (Utrecht 1999)

Deelnemers aan de Polenreis troosten elkaar na de herdenking (bron: 'Ver weg en toch dichtbij', NAC)

Note(s)

  • Enkele inventarisnummers van dit archief zijn beperkt openbaar. Details staan vermeld in de rubriek "openbaarheid".

  • unittitle

  • titel archief

  • Archief van het Nederlands Auschwitz Comité.

  • origination

  • archiefvormer

  • Het archief is gevormd door het Nederlands Auschwitz Comité.

  • physdesc

  • omvang

  • 2,0 meter (61 inventarisnummers)

  • citeer en aanvraaginstructie

  • Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd onder vermelding van: archief 829, inv.no. ...

  • Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna volstaat een verkorte aanhaling:

  • volledig: Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam, archief van het Nederlands Auschwitz Comité, inv.no. ...

  • verkort: NIOD, archief NAC, inv.no. ...

  • langmaterial

  • taal van de archiefbescheiden

  • Het merendeel van de archiefstukken is Nederlandstalig, daarnaast zijn er enkele stukken in het Duits en Frans.

Process Info

  • bewerking

  • De inventaris is deels in 2008 vervaardigd door Ruben de Vos en deels in 2013 door Femke Jacobs

This description is derived directly from structured data provided to EHRI by a partner institution. This collection holding institution considers this description as an accurate reflection of the archival holdings to which it refers at the moment of data transfer.